VUA MINH MẠNG VÀ LOẠN KIÊU BINH

Đại Nam Thực Lục (chính biên - đệ nhị kỷ - quyển XLIV - Thực lục về thánh tổ nhân hoàng đế) chép:

“Vua từng xem sách sử đời Lê, bảo Phan Huy Thực rằng: “Trẫm xem cuối đời Lê-Trịnh kỷ cương rối loạn, một việc kiêu binh lại là việc loạn lạ lùng, từ xưa chưa có, thực đáng thở dài. Trẫm từng nghe việc loạn ở nước Phú Lãng Sa, bắt đầu có người yêu quái truyền nói ở trong nước rằng : “Phàm loài miệng có răng, đầu có tóc đều là người cả, sao lại để cho giàu nghèo không đều”. Thế là ùa nhau nổi lên cướp của nhà giàu chia cho nhà nghèo để cho đều nhau, dần đến loạn to, so với việc kiêu binh cuối đời Lê việc cũng giống nhau. Nhưng đảng loạn nước Phú Lãng Sa cuối cùng bị diệt mà kiêu binh thì không từng có kết cục, lại như lọt lưới thì lạ thực”.

Như vậy, theo vua Minh Mạng thì loạn kiêu binh có nét tương đồng với việc “ùa nhau nổi lên cướp của nhà giàu chia cho nhà nghèo để cho đều nhau, dần đến loạn to” của “việc loạn ở nước Phú Lãng Sa” (tôi ngờ là cuộc cách mạng Pháp 1789).

Nhưng câu chuyện mà vua Minh Mạng đề cập đến thì thật sự kỳ lạ, “người yêu quái” ở đây là nhân vật lịch sử nào của Pháp? hay thực sự là “yêu quái” chăng?

Dù sao thì đoạn đối thoại trên cũng cho chúng ta biết được rằng, dù thời vua Minh Mạng có thi hành một chính sách cấm đạo quyết liệt (nên có thể loại trừ trường hợp vua nghe và tin vào lời Giáo sĩ kể lại), nhưng về kiến thức Tây phương, hoặc ít nhất, về lịch sử nước Pháp, thì vua Minh Mạng cũng nắm được đại khái.