VUA MINH MẠNG VÀ LÊ CHIÊU THỐNG

Đại Nam Thực Lục (chính biên - đệ nhị kỷ - quyển XLIV - Thực lục về thánh tổ nhân hoàng đế) chép có lần vua Minh Mạng xem sách sử, rồi bảo Phan Huy Thực rằng:

“Nhà Lê đến Duy Kỳ sang nước Thanh là hết. Duy Kỳ đã nối chính thống nhà Lê mà đến nỗi róc tóc làm tôi tớ người, chẳng quá lầm à. Sau khi chết, nhà Thanh cho đem hài cốt về, triều ta không tặng thuỵ hiệu là phải đấy”.

Qua đó cho ta thấy được vua Minh Mạng chẳng có ấn tượng tốt đẹp gì với ông vua cuối cùng của nhà Lê là Chiêu Thống Duy Kỳ, đến mức còn tuyên bố chua chát rằng “triều ta không tặng thuỵ hiệu là phải đấy”.

Thì đúng là đời vua Minh Mạng (và sau đó là Thiệu Trị) không tặng thụy hiệu cho ông vua “quá lầm” trên, vẫn “là phải đấy”, nhưng đến đời cháu nội vua là Tự Đức thì... chưa chắc. Cụ thể, Đại Nam Thực Lục (chính biên - Đệ tứ kỷ - quyển LXVIII - Thực lục về dực tông anh hoàng đế) chép:

“Sai bàn kỹ về thuỵ hiệu xuất đế nhà Lê. Vua cho là xuất đế nhà Lê nối theo đời cuối nhà Lê, việc nước nát loạn quá lắm, dẫu có người hiền triết cũng không cứu được, huống chi vua ấy là người ngờ vực khắc nghiệt, còn làm gì được. Duy bị người lừa dối, kiềm chế ở quê người đến nỗi đau đớn mà chết, thân tuy chết nhưng lòng không chết thực cũng đáng thương. Tuy khẳng khái không bằng Trạng Liệt nhà Minh, Trùng Quang nhà Trần, nhưng theo nghĩa vua chết theo xã tắc, cũng là không hổ thẹn, đã gia ơn hậu táng, việc ban ơn cho nước bị diệt, cùng đã hết lòng nhân nghĩa. Nhưng quan bộ Lễ lúc bấy giờ chưa kịp xét xin, nên thuỵ hiệu còn thiếu nên truy đặt tên thuỵ là Mẫn đế, giao cho văn ban đình thần xét xem có hợp không? Sau tâu trả lời: Xuất đế trước tên thuỵ là chữ “Nghị”, xét ra không có chứng cớ rõ ràng, xin theo lời phê thi hành. Bài vị viết lại các chữ “Lê Mẫn hoàng đế”.

Tóm vậy vua Tự Đức sau này sẽ ban thụy hiệu cho Chiêu Thống Duy Kỳ là Lê Mẫn Đế, đọc đến đây tùy mọi người suy nghĩ, tôi thì thấy có vẻ như lời ông nội Minh Mạng đã không đến tai vị vua nổi tiếng này rồi.