VỊ VUA ĐẦU TIÊN CỐNG NGƯỜI VÀNG THẾ THÂN

Có nhiều người cho rằng vua Lê Thái Tổ là người đầu tiên, tôi e là không phải.

Cụ thể, thuyết này bắt nguồn từ đoạn ghi chép sau trong Đại Việt sử ký toàn thư (Bản Kỷ, Q10(b), tr. 19):

"Mậu Thân, Thuận Thiên năm thứ 1, [1428], (Minh Tuyên Đức năm thứ 3). Ngày 19, vua sai bọn Hà Lật sang tạ ơn nhà Minh và nộp lễ cống, tượng người vàng thế thân".

Nhưng cũng chính Đại Việt sử ký toàn thư, tại Bản Kỷ, Q9, tr. 16, còn ghi nhận việc cống người vàng này đã xuất hiện từ thời vua Trần Quý Khoáng (tức Trùng Quang Đế), cụ thể:

"Tân Mão, [Trùng Quang] năm thứ 3 [1411], (Minh Vĩnh Lạc năm thứ 9). Tháng 9, sai Hành khiển Hồ Ngạn Thần làm sứ giả cầu phong, Thẩm hình là Bùi Nột Ngôn làm phó, mang biểu văn, phương vật và hai tượng người bằng vàng và bằng bạc thay thân mình".

Như vậy, theo sử sách từ phía Việt Nam, thì việc cống người vàng thế thân (thay thân mình) hoặc bắt đầu từ thời Trùng Quang Đế, hoặc từ vua khai quốc của nhà Lê là Lê Thái Tổ. Ở đây, điểm giao nhau của hai thuyết này, là triều đại tương ứng ở Trung Quốc chính là nhà Minh!

Điều này không đúng ở Nguyên Sử. Cụ thể, sách này, Q209, Liệt Truyện 96, Ngoại Di 2, tờ 4b, có chép:

"Tháng mười một, năm thứ mười sáu (1279), lại sai bọn Sài Xuân bốn người cùng Đỗ Quốc Kế mang chiếu sang lại dụ Nhật Huyên (tức vua Trần Thánh Tông) sang chầu, “nếu như không thể đích thân sang triều kiến, thì phải đúc người vàng thay cho bản thân mình, dùng hai viên châu để thay hai mắt, cùng với các hạng hiền sĩ, phương kỹ, con trai con gái, thợ thuyền, mỗi hạng hai người, để thay cho toàn dân trong nước. Nếu không như thế thì mau sửa sang thành trì, để đợi quân ta sang xét xử".

(复遣柴椿等四人与杜国计持诏再谕日烜来朝，“若果不能自觐，则积金以代其身，两珠以代其目，副以贤士、方技、子女、工匠各二，以代其土民。不然，修尔城池，以待其审处焉。”)

Tất nhiên, các vị vua Trần đương thời đã không làm theo yêu sách này, phải mãi đến sau khi cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên lần thứ ba thành công (1287-1288), Nguyên Sử (Q209, Liệt Truyện 96, Ngoại Di 2) mới một lần nữa đề cập đến vấn đề người vàng, nhưng lần này, là ghi nhận Thái thượng hoàng Trần Thánh Tông cống người vàng:

"Năm thứ hai mươi lăm (1288), Nhật Huyên sai sứ sang tạ tội, tiến người vàng thế tội cho mình".

(日烜寻遣使来谢, 进金人代己罪.)

Về sau, Nguyên Sử không còn đề cập đến vấn đề người vàng nữa, có lẽ đây là sự kiện cá biệt.

Câu hỏi đặt ra, là tại sao các sử liệu từ phía Việt Nam lại không ghi nhận sự kiện này? Đây là ngụy tạo từ phía Nguyên Sử? Hay là một sự che giấu có chủ đích (hoặc không) từ phía các sử quan Việt Nam (mà tiêu biểu là các sử quan biên soạn Đại Việt sử ký toàn thư)?