NHÂN VẬT LỊCH SỬ ĐẦU TIÊN CẤM SỬ DỤNG HAI TỪ “AN NAM”

Nhân những ngày gần đây, trên mạng xã hội đang nổi lên những cuộc tranh luận xoay quanh hai từ “An Nam”: người thì lập luận rằng đây là hai từ đáng nhục, là cái danh xưng mà nhà Đường đặt ra để chỉ nước ta (An Nam đô hộ phủ) hay thực dân Pháp sau này dùng để gọi người Việt (Annamite), được hiểu theo nghĩa đầy tiêu cực, mang hàm ý khinh miệt; người thì lập luận rằng đây là hai từ bình thường, được chính cha ông chúng ta tự gọi/tự đặt một cách thông dụng trong lịch sử (như An Nam tứ đại khí, Yêu sách của nhân dân An Nam, An Nam Cộng sản Đảng…). Chúng tôi, với mong muốn cuộc tranh luận sẽ nhanh chóng đạt được kết quả, xin phép được cung cấp một thông tin thú vị có liên quan đến chủ đề trên.

Cụ thể, không chỉ có mỗi người hiện đại như chúng ta mới lên án việc sử dụng hai từ “An Nam”, mà chính vua Gia Long (1762-1820) ngày trước cũng có văn bản hành chính phê phán về vấn đề này. Đọc đến đây, tất sẽ có bạn tự hỏi, vua Gia Long mà làm vậy sao? Thì cứ lật Đại Nam thực lục - Đệ nhất kỷ - Quyển XXIII - Thực lục về Thế tổ cao hoàng đế (Nếu sử dụng sách tái bản của Nhà xuất bản Giáo Dục từ năm 2002, thì cứ tìm đến tập 1, trang 588), sẽ thấy một tờ chiếu của vua có chi tiết: “[...] Phàm công việc nước ta việc gì quan hệ đến quốc hiệu và thư từ báo cáo với nước ngoài, đều lấy Việt Nam làm tên nước, không được quen xưng hiệu cũ là An Nam nữa”. Điều này cũng được đề cập trong một tập thư cũ bằng tiếng Pháp của Hội Truyền giáo xuất bản tại Paris năm 1821 (Nou velles Lettres édifiantes des Missions de la Chine et des Indes orientales, quyển VI, trang X), được Nguyễn Văn Tố trích dịch trên Tri tân Tạp chí số 1: “Vua trị vì bấy giờ đã đổi tên An Nam thành Việt Nam và cấm dùng tên An Nam nữa”. Kết hợp tờ chiếu này, với việc vua Gia Long là vị vua đầu tiên công khai về quốc hiệu định sử dụng cho phía Trung Quốc biết, buộc Trung Quốc từ đó về sau phải phong cho các vua nhà Nguyễn là Việt Nam quốc vương (thật vậy, các quốc hiệu trước đó như Đại Cồ Việt, Đại Việt, Đại Ngu... đều do vua nước ta tự đặt trong nước chớ chẳng thông báo cho các triều đại phương Bắc hay, dẫn đến một thời gian dài vua phương Nam trải từ nhà Lý đến Lê buộc phải chấp nhận cái danh xưng An Nam quốc vương), thì càng có thể khẳng định không sợ sai rằng vua Gia Long là một trong những nhân vật lịch sử đầu tiên đã cấm sử dụng hai từ “An Nam”!