Năm 1225, Trần Cảnh lên ngôi vua khi chỉ mới 8 tuổi, trước bối cảnh ấy, Trần Thủ Độ đã chủ trương: “... Nhị lang (tức Trần Cảnh) chưa am hiểu việc nước, chính sự nhiều chỗ thiếu sót, vận nước mới mở, lòng dân chưa phục, mối họa không phải là nhỏ. Ta (tức Trần Thủ Độ) tuy là chú nhưng không biết chữ nghĩa gì, còn phải rong ruổi đông tây để chống giặc cướp, không gì bằng mời thánh phụ (tức Trần Thừa) làm thượng hoàng tạm coi việc nước, một hai năm sau thiên hạ nhất thống, lại giao quyền chính cho Nhị lang” (Toàn Thư). Tưởng là việc quyền biến theo lối phụ chính tạm thời thay vua nhỏ, nào ngờ, điều đó đã trở thành một thể chế đặc thù cho vương triều Trần: chế độ thượng hoàng - vua. Bảng thống kê sau đây sẽ phản ánh chế độ độc đáo đó (xem ảnh).
Từ bảng thống kê trên, chúng ta thấy:
+ Theo sử cũ, Trần Thừa làm thượng hoàng cho đến năm ông ta mất là năm 1234, thọ 51 tuổi, lúc đó Thái Tông 16 tuổi. Thái Tông làm vua một mình được 17 năm, đến 41 tuổi mới nhường ngôi cho con. Như vậy, Thái Tông là ông vua làm vua một mình (tức không có thượng hoàng) trong thời gian dài nhất, vì Thánh Tông chỉ làm vua một mình có 2 năm, Nhân Tông thì 1 năm, Anh Tông 9 năm, Minh Tông 9 năm...
+ Làm một phép tính đơn giản, ta thấy 12 đời vua Trần thì thời gian vua có thượng hoàng là 103 năm như thống kê trên, còn nếu ta cộng thêm 8 năm là thượng hoàng mà không từng làm vua của Trần Thừa nữa thì thời gian thượng hoàng cùng vua trị nước lên đến 111 năm, 111 năm trên 174 năm tồn tại của vương triều Trần!
+ Vua Trần có thời gian làm thượng hoàng trong thời gian dài nhất là Minh Tông (28 năm), ngược lại, ngắn nhất là Anh Tông (6 năm).
+ Thượng hoàng trẻ nhất là Minh Tông (30 tuổi), ngược lại, lớn tuổi nhất là Nghệ Tông (50 tuổi).
+ Có 6 vua Trần không làm thượng hoàng, đó là: Hiến Tông, Dụ Tông, Duệ Tông, Phế Đế, Thuận Tông, Thiếu Đế.
Nhận xét